ՀԱՅՐԵՆԻ ՀՈՂԸ

ՀԱՅՐԵՆԻ ՀՈՂԸ

Եղել է հնում, պերճ արևելքում

Մի քաջ զորավար` հայրենապաշտպան,

Առանց ընկճելու երկրի թշնամուն`

Նըրա սուրը երբեք չի մտել պատյան:

Նըրա արձակած տեգը խոլական

Թշնամու հողում ցըցվել է ահեղ,

Նըրա սարսափը օրհասի նման

Թշնամու գլխին կախվել ամեն տեղ:

Եվ ժողովրդի քնարը ազնիվ

Փառաբանել է անունը նըրա,

Հաղթանակները փայլուն ու անթիվ`

Սուրբ հայրենիքի ոսոխի վըրա:

Բայց թագավորը` նենգ ու փոքրոգի,

Նախանձում էր խիստ նրա հռչակին.

Վառ լույսերի մեջ նըրա մեծ փառքի

Զգում էր իրեն նվաստ ու չնչին:

Անհուն նախանձի կրքով տոչորուն`

Մի օր խնջույքում արքայական տան,

Մի զորականի` անհայտ, անանուն,

Ժպտաց սիրալիր, դրվատեց նըրան:

Եվ նա փոխարեն զորավարին մեծ`

Տեղ տվեց նըրան առընթեր գահի,

Հյուրերին բոլոր` զարմանք պատճառեց

Այնքան ապերախտ վարմունքն արքայի:

Մյուս օրը շըքով այն զորականին

Սպարապետի սուր տվեց արքան,

Եվ հրամանատար կարգեց բանակին,

Իսկ զորավարին` թիկնապահ նըրան:

Զայրացավ հոգին քաջ զորավարի,

Համհարզները իր սաստիկ զայրացան,

Առավ ընկերներն հին կռիվների,

Եվ հողն հայրենի թողին, հեռացան:

Գնացին նըրա սուրի հետևից,-

Ճակատագիրը սուրն է քաջերի,-

Հողեր գրավեց բռնակալներից

Եվ դառավ իշխան տիրած հողերի:

Եվ երբ հրճվանքով լսեց թշնամին,

Թե անպարտելի զորավարը քաջ

Լըքել է անդարձ երկիրն հայրենի,

Եվ բաց են դռներն արշավի առաջ,-

Մոռացան իսկույն և՛ փորձ, և՛ սարսափ,

Հնչեց շեփորը գոռ պատերազմի,

Հին թշնամու դեմ խոյացան շտապ`

Լուծելու անմոռ վրեժն արյունի:

Սահմաններն անցան և խուժեցին խոր,

Հըրի մատնեցին գյուղեր ու ավան,

Սպարապետը փախավ գլխիկոր,

Զորք ու ժողովուրդ խուճապի ընկան:

Խուռըն խռնվեց հրապարակներում

Ժողովուրդը ողջ, հեղեղանման.

-Ո՜ւր է, գոչեցին, զորավարը մեր`

Սուրբ հայրենիքի փրկիչ ու պաշտպան:

Նախարարներին ու թագավորին

Կարդացին բուռըն, խիստ սպառնալիք,

Որ խնդրեն իրենց քաջ զորավարին,

Պատվով ու փառքով բերեն հայրենիք:

Եվ ավագանին նստեց խորհրդի,

Երեք փորձաշատ ծերեր ընտրեցին,

Որ թագավորի և ծերակույտի

Խնդիրը տանեն քաջ զորավարին:

Պատվիրակները հասան հոգնաբեկ,

Իշխանի առաջ կանգնեցին ոտի,

Ողջույններ տվին զորավարին սեգ

Եվ աղերսները մեծ ծերակույտի:

Զրույց էր անում զորավարը մեծ

Ընկերների հետ իր հավատարիմ,

Եվ պատմում էին հին արկածներից,

Հիշում մարտերը` վարած միասին:

Տարածեց ձեռքը իշխանը փութով,

Լռեց դահլիճը պերճ ապարանքի.

Պատվիրակները պատմեցին վշտով

Թշվառ վիճակը մայր հայրենիքի:

Լսում էր տխուր պատգամը նրանց,

Վարանմունքի մեջ վշտակոծ հոգին,

Վաղեմի քենը բռնկվեց հանկարծ

Եվ ձեռքը ժխտող տարածեց ուժգին:

Ոսոխն օրեցօր մխրճվում է խոր,

Ուր ոտք է դնում` ավեր ու ավար,

Եվ ժողովուրդը վհատ ու մոլոր

Հնար է փնտրում, չի գտնում հնար:

-Մայրենի տաղով, հայրենի հողով

Կերթանք նրա մոտ մեր գուսանն ու ես,-

Ձայնում է ուժով մի ծեր շինական,-

Կբերենք նրան, նա չի լքի մեզ:

Եվ ժողովուրդը ուղի է դնում

Իր հին գուսանին և ծեր գեղջուկին.

-Ողջույններ տարեք, մեր սերը անհուն,

Նա չի մոռանա իր ժողովրդին:

Գնացին նրանք, սահմանը չանցած`

Շինականն արտից առավ մի բուռ հող,

Լցրեց քսակը, և արագընթաց`

Հասան իշխանի ապարանքը ճոխ:

Երեկո էր ուշ. կանթեղները լուռ

Նշույլում էին պերճ ձեղուններից,

Զորավարը հին` նստել էր տխուր,

Ընկերների հետ` մռայլ, թախծալից:

Տավիղն հինավուրց հանելով ուսից`

Գուսանը կանգնեց դահլիճում մարմար,

Զարկեց լարերին թափով, խանդալից,

Եվ լեզու առավ տավիղն ոսկելար:

Հին հայրենիքի մեղեդիներն հին

Մեղմ կարկաչեցին առվակների պես.

Գուսանը վառման` երգեց սրտագին

Ճերմակ լեռների կատարները վես:

Արծըվի կանչը` ժայռի գագաթին,

Ծըփուն արտերի զմրուխտը պայծառ,

Վիթերի վազքը` կիրճերում մթին,

Հոտերը բարի` դաշտերում դալար:

Երգեց ձիերի խրխինջը խրոխտ

Հայրենի փոշոտ ճանապարհներում,

Խաղողը ոսկի, հնձանները հորդ,

Եվ խրճիթների ծուխը ոլորուն:

Երգեց սիրազեղ վարդ-աղջիկներին,

Որոնք կարոտով կանչում են նրան,

Երգում են նըրա փառքը սխրագին,

Որ շողշողում է արևի նման:

Մռայլ ճակատը դողդոջուն ձեռքին

Եվ աչքերը գոց` երազով տարված,

Լսում էր քաջը գուսանի երգին,

Լսում էր` սրտին ականջը դըրած:

Ինչպե՜ս մայրենի խոսքերով անուշ

Կանչում են նրան, կանչում կարոտած.

Եվ վաղուց մեռած մոր ձայնը քնքուշ

Անհուն քաղցրությամբ լսում է հանկարծ:

Եվ թաց աչքերը սրբում է ափով.

Սակայն ծերունին քայլերով ամուր

Մոտեցավ, դրեց քսակը հողով

Իշխանի առաջ և կանգնեց անդորր:

Իշխանը սուզված նայում է անթարթ,

Անհագ հայացքով նայում է հողին,

Հողը խոսում է նըրա սրտի հետ,

Եվ սիրտը նըրա խոսում է հողին:

Հայրենի հողը քաշում է իրան,

Ինչքա՜ն ուժով է, ի՜նչ անպարտելի.

Եվ ինչպե՜ս քաղցըր հուշում է նրան

Վառ մանկությունը` երազներով լի:

Այդ հողն է նրան ծընել ու սընել,

Իր մայրն ու հայրը այդ հողն են դառել,

Եվ հայրենիքն է, ժողովուրդն անմեռ,

Եվ նախնիքները, որ հող են դառել:

Լսում է խորհին այդ անհուն ձայնին,

Մայր ժողովրդի կոչին դարավոր,

Օ՜, ինչքա՜ն ուժով քաշում է նըրան

Հայրենի հողի խորհուրդը հըզոր:

Եվ կարկառում է ձեռները դողդոջ,

Քսակը փոքրիկ վերցնում երկյուղաց,

Զգում է այնպես` թե աշխարհի ողջ

Գանձերը ունի ափի մեջ բռնած:

Աչքերը լցված սրտի արցունքով`

Խոնարհում է հեզ գլուխն արքենի,

Եվ երեք անգամ անհուն կարոտով

Համբուրում է նա հողը հայրենի:

Եվ ապա ընդոստ կանգնում է ոտի,

Հեծնում հըրաբաշ նժույգը ռազմի,

Ընկերների հետ փառքի և վշտի

Սլանում է սուրբ հողը հայրենի: