Ռեյ Բրեդբերի

Կենսագրություն
《451° ըստ ֆարենհայտի》

Ռեյ Բրեդբերի

     Ռեյ Բրենդբերի
《451 աստիճան ըստ ֆարենհայտի》

«451 աստիճան ըստ Ֆարենհայթի»-ն Ռեյ Բրեդբերիի ամենահայտնի ստեղծագործությունն է, որտեղ միահյուսվում են գիտականը, ֆանտաստիկան ու փիլիսոփայությունը: Գիրքը տպագրվել է Լոս Անջելեսի հանրային գրադարանում, վարձակալած գրամեքենայով, չհրատարակված պատմվածքների հիման վրա և լույս է տեսել 1953թ.:
Գրքի վերնագրի գաղտնիքը բացահայտվում է բնաբանում, որտեղ նշված է, որ թղթի հրկիզման ջերմաստիճանը 451 աստիճան է ըստ Ֆարենհայթի: Սակայն իրականում թուղթը հրկիզվում է մոտ 451 աստիճանում ըստ Ցելսիուսի (843.8 աստիճան ըստ Ֆարենհայթի): Բրեդբերիի խոստովանությամբ, սխալը պայմանավորված էր նրանով, որ վերնագիր ընտրելիս նա խորհրդակցել է հրշեջ ծառայության աշխատակցի հետ, ով էլ խառնել է ջերմաստիճանի չափման միավորները:
1966թ. գրքի հիման վրա նկարահանվել է նույնանուն ֆիլմ, հետագայում այն հիմք է հանդիսացել մի շարք բեմադրությունների և «Էքվիլիբրիում» ֆիլմի համար:
«451 աստիճան ըստ Ֆարենհայթի» գիրքն այն մասին է, որ մեր աշխարհը դեպի անդունդ է գլորվում: Եվ ցավալին այն է, որ այն կործանվում է ոչ թե արտաքին գործոնների ազդեցության, այլ մտածելու ժամանակ չունեցող մարդկանց ներքին փոփոխության պատճառով:
Բրեդբերին նկարագրում է մի հասարակություն, որտեղ ընթերցանությունը և գիրք ունենալը քրեականորեն պատժելի են: Կառավարությունն այնպես է կազմակերպում մարդկանց առօրյան, որ նրանք կարող են վայելել կյանքն առանց ավելորդ ու անիմաստ մտահոգությունների: Դրա արդյունքում հասարակության ամեն մի անդամի կյանքը վերածվում է անվերջ վազքի` աշխատանքի և զվարճանքի միջև, կենդանի շփումը փոխարինվում է հեռուստատեսությամբ, ընտանիք, որպես այդպիսին, գոյություն չունի, ինչպես գոյություն չունի ինքնուրույն մտածելու և զգալու ունակությունը:
Գրքի գլխավոր հերոսը` Մոնթեգը, հրշեջ ծառայության աշխատակից է, սակայն այդ մասնագիտության իմաստը վաղուց փոխվել է: Տները հիմա կառուցվում են ջերմակայուն համաձուլվածքներից, իսկ հրշեջները զբաղվում են գրքեր վառելով: Նման կյանքից հոգնած Մոնթեգը կարդում է իր առաջին գիրքը: Նա սկսում է երկմտել` արդյոք իր կյանքն այդքան ճիշտ և երջանիկ է, որքան թվում է առաջին հայացքից: Արդյունքում նա հրաժարվում է իր մասնագիտությունից և սկսում է գրականության պահպանությանն ուղղված պայքարը, պայքար` հանուն իրավունքի և զգալու, մտածելու ունակության, հանուն իր անձնական կյանքի: Նա միանում է համախոհներին, որոնք փորձում են ամեն գնով փրկել գրքերը, որպեսզի «մթության դար»-ի հաղթահարումից հետո, կարողանան նախնիների գիտելիքը փոխանցել գալիք սերունդներին:
Անտառում խարույկի մոտ նստած այդ մարդիկ, գլխում պահելով անգիր սովորած գրքերի մի ամբողջ շտեմարան, ընդհանուր անգրագիտության մեջ կարծես լույսի մի շող լինեն, ովքեր փորձում են հաղթահարել քաղաքի անհոգի մթնոլորտը և հոգևոր դատարկությունը:
Վեպի արժեքը դժվար է գերագնահատել, քանի որ այն ոչ միայն բավականաչափ մտածելու առիթ է տալիս, այլ նաև առանձնահատուկ կերպով շեշտադրում է, որ անկախ հանգամանքներից պետք է մարդ մնալ և շարժվել լույսի ուղղությամբ:

Ռեյ Բրեդբերի

Ռեյ Բրեդբերի

Գիտական ֆանտաստիկայի հայտնի դասական գրող Ռեյմոնդ Դուգլաս (Ռեյ) Բրեդբերին ծնվել է 1920թ. օգոստոսի 22-ին ԱՄՆ Ուոկիգան քաղաքում: Նրա հայրը Ամերիկայի առաջին անգլիացի գաղութարարների սերնդից էր, իսկ մայրը` շվեդական հայտնի տոհմից:
Մեծ դեպրեսիայի տարիներին Բրեդբերի ընտանիքը տեղափոխվում է Լոս Անջելես, որտեղ և ապագա գրողը, ով ինը տարեկանից սիրում էր ազատ ժամանակն անցկացնել գրադարանում, ավարտում է դպրոցը (1938թ.): Ընտանիքն այնքան աղքատ էր, որ Ռեյը ստիպված է լինում կարկատված հագուստով գնալ ավարտական երեկույթին: Իհարկե, քոլեջի մասին խոսք անգամ լինել չէր կարող, քանի որ աղքատ ընտանիքը չէր կարող վճարել ուսման վարձը: Ապագա գրողը երեք տարի աշխատում է որպես թերթեր վաճառող, սակայն չի մոռանում ուսման մասին: Նա շաբաթը երեք անգամ գնում էր գրադարան և այնտեղ ծանոթանում համաշխարհային գրականությանը: Հետագայում դրա մասին նա գրում է «Ինչպես քոլեջի փոխարեն ես ավարտեցի գրադարանները կամ դեռահասի մտքերը, ով եղել է Լուսնի վրա 1932թ.» հոդվածը:
Ռեյ Բրեդբերին որոշել էր դառնալ գրող դեռևս տասներկու տարեկանում, և նրա հետագա բոլոր քայլերն ուղղված էին այդ նպատակին: Սկզբից նրա պատմվածքները տպագրվում էին էժան ամսագրերում: Նրա առաջին պատմվածքը տպագրվել է 1941թ., իսկ պատմվածքների առաջին ժողովածուն լույս է տեսել 1947թ.: Սակայն նրան հաջողություն բերեց պատմվածքների երկրորդ ժողովածուն «Մարսյան քրոնիկներ»-ը (1950թ.): Երբ Բրեդբերին այդ ժողովածուի ձեռագիրը ձեռքին առաջին անգամ գնում էր Նյու Յորք, գրական գործակալի հետ հանդիպման, նա չուներ բավական գումար գնացքի համար և ստիպված էր ավտոբուսով գնալ: Սակայն արդեն գրքի հրատարակումից հետո, երբ նա երկրորդ անգամ էր գնում Նյու Յորք, գնացքի կայարաններում նրան շրջապատում էին իր գրքի երկրպագուները` ինքնագիր ստանալու խնդրանքով:
Այն բանից հետո, երբ 1953թ. լույս է տեսնում «451 աստիճան ըստ Ֆարենհայթի» վեպը, Բրեդբերին համաշխարհային ճանաչում է ձեռք բերում: Դրանից հետո նա հրատարակել է շատ պատմվածքներ, վեպեր, հոդվածներ, պոեմներ, բանաստեղծություններ` «Գինի խատուտիկներից» (1957թ.), «Մահը միայնակ գործ է» (1985թ.), «Գերեզման խելագարների համար» (1990թ.), «Մնաս բարով, ամառ» (2006թ.):
Նա նաև ակտիվ մասնակցում էր կինոյի և հեռուստատեսության կյանքին: Բացի նրանից, որ իր ստեղծագործություններն էին էկրանավորվում, Բրեդբերին ինքը ևս գրում էր կինոսցենարներ, իսկ 1985-1992թթ. հեռուստատեսությամբ վարում էր «Ռեյ Բրեդբերիի թատրոն» հաղորդումը, որտեղ ցուցադրվում էին մինի ֆիլմեր նրա պատմվածքների հիման վրա:
Մի շարք պարգևների և մրցանակների արժանացած Ռեյ Բրեդբերիին իրավմամբ համարում են ֆանտաստիկայի վարպետ, չնայած որ նա իրեն չէր սահմանափակում միայն այդ ժանրով: Ըստ կենսագիրների նրա երևակայության և ներաշխարհի վրա մի շարք հանգամանքներ են ազդել: Նա ունեցել է բացառիկ հիշողություն. հիշել է փաստեր և դրվագներ իր կյանքի առաջին տարիներից: Նրա քույրն ու մի եղբայրը մահացել են փոքր տարիքում, ինչը մեծ ազդեցություն է ունեցել գրողի վրա: Մանուկ հասակում նա խոշոր ավտովթարների ականատես է եղել (այդ պատճառով նա երբեք մեքենա չի վարել): Կա վարկած, որ նրա նախատատը եղել է վհուկ և նրան այրել են խարույկի վրա. համենայն դեպս գրողը հավատում էր, որ ինքը վհուկի թոռ է: Նման հանգամանքներ շատ են եղել, և գրողը չի թաքցրել, որ իր գրքերի գրեթե բոլոր կերպարներն իր մանկության և հասուն տարիքի հիշողություններն են:
Ռեյ Բրեդբերին ամուսնացել է 1947թ. Մարգարեթ ՄաքԿլյուրի հետ (նա միակ կինն է եղել, ում հետ գրողը ժամադրվել է): Նրանք միասին ապրել են 56 տարի` մինչև կնոջ մահը, և մեծացրել իրենց չորս դուստրերին: Երկար տարիներ Մարգարեթը շատ աշխատում էր, որպեսզի ամուսինը հնարավորություն ունենա մնալ տանը և գրել:
Բրեդբերին շարունակել է գրել մինչև խոր ծերություն` չնայած կյանքի վերջին տարիներին հաշմանդամի սայլակին էր նստած: Ամեն առավոտ նա իր օրը սկսում էր գրելով նոր ստեղծագործություններ կամ խմբագրելով արդեն հրատարակվածները: Ռեյ Բրեդբերին մահացել է երկարատև հիվանդությունից 2012թ. հունիսի 5-ին Լոս Անջելեսում:

Ավետիք Իսահակյան

Ավետիք Իսահակյանի խոհերից


Կյանքն իր ծնած պահից գրավ է դրված մահի մոտ:

Զարմանալի հրաշք է հողը, հողի ուժը անսպառելի է․․․Բնության մեջ մարդ իրեն բազմապատկված կզգա․․․

Վրեժը քաղցր բան է: Թող բարոյախոսներն ինչ ուզում են՝ ասեն:

Մարդը ձգտում է նրան, ինչն անհնար է: Հետո սկսում է ողբալ, թե ինչո՞ւ է անհնարը՝ անհնար:

Ճշմարտությունը ոտքով է գնում, սուտը՝ թևերով:

Ժողովրդի սրտի մեջ շատ բան կա, որոնեցեք և կգտնեք:

Միտքը մեռցնում է զգացմունքը: Զգացմունքը մեռցնում է միտքը, բայց երբեմն երկուսն եղբայրացած իրար հետ տիեզերքն են գրկում:

Հայտնագործությունները երազանքների 9-րդ ալիքն են:

Հոգեբանություն չունեցող ուսուցիչը անզեն որսորդի նման է:

Պետք է միայն սիրել, խորանալ, տեսնել, զգալ և նյութը արվեստ վերածել:

Ամեն բան անցնում է իմ սրտի միջով՝ աշխարհը, բոլոր իրերը, հարցերը, դեպքերը, ես անտարբեր չեմ կարող կանգնել աշխարհի առաջ անարձագանք, անանդրադարձ:

Սիրո՛վ չապեցեք, այս լինի ձեր միակ բանը ամեն բան չափելիս:

Մի՛ լինիր կյանքում եծ ծանրություն, շխատիր լինել ծանր մեծություն:

Ավետիք Իսահակյան

Գնահատանքի խոսքեր Ավետիք Իսահակյանին

Քո երգերն իրենց ինքնուրույն ու պատկերավոր գեղեցկությամբ անզուգական տեղ են բռնում:
Վ. ՏԵՐՅԱՆ
***
Ավետիք Իսահակյանը խորացրեց և ծավալեց ժողովրդական երգի կուլտուրան` թե իբրև արտաքին ձև, և թե իբրև, մանավանդ, բովանդակություն:
Դ. ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ
***
Իսահակյանը մեծ է և սիրելի նրանով, որ ոչ միայն կարեկցաբար լացել է և մարգարեաբար անիծել, այլև հնչեցրել է եղբայրության և ազատության զանգը, տառապյալ մարդկությանը կոչ է արել դուրս գալ բռնակալների դեմ:
Ե. ՉԱՐԵՆՑ
***
Իսահակյանն առաջնակարգ բանաստեղծ է, թերևս հիմա չկա այդպիսի առաջնակարգ ու պայծառ տաղանդ ամբողջ Եվրոպայում:
ԱԼ. ԲԼՈԿ
***
Իսահակյանի պոեզիան մինչև հիմա անհայտ էր ինձ համար և մեծ հայտնություն եղավ ինձ համար: Նա մեկն է այժմ աշխարհում կենդանի մեծագույն բանաստեղծներից, և ինձ վրա մեծ տպավորություն գործեցին նրա տաղանդի խորությունն ու ուժը:
Ս. ԲԱՐՈՒԱ
***
Ես շատ ուրախ եմ և հպարտ, որ պատիվ ունեմ թարգմանելու Ավետիք Իսահակյանի երկերը չինարեն: Մենք շատ սիրեցինք նրա` մեզ հարազատ պոեզիան և այն մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում չին ընթերցողների համար:
ԳԵ- ԲԱՈ- ՑՅՈՒԱՆ
***
Ավետիք Իսահակյանը մեծ գրող է միջազգային առումով և գերազանցորեն մարդկային, իսկ իր գործը` «Աբու Լալա Մահարին» անժխտելիորեն անզուգական գլուխգործոց: Առաջին իսկ օրերից համակվեցի նրա զգացումների խորությամբ: Անվերապահորեն ու լիակատար հիացած եմ Ավ. Իսահակյանի գործով, իսկ նրա անձը ինձ համար շողշողուն մտքի, ոգու և պայծառ լույսի ու ջերմության փարոս է: Կյանքիս ամենաերջանիկ պահը պիտի համարեի, եթե հնարավորություն ընծայվեր ինձ այցելելու մեծ գրողին:
Խ. ԷԼ ԱՍԱԴԻ
***
Բանաստեղծը ընդհանրապես միշտ գերում է, սակայն Իսահակյանի մտքերի նրբությունն ու խորությունը ցնցում է մարդու:
Խ. ԴՈ ՍՈՍԱ
***
Վիթխարի է Իսահակյանը, դժվար է ընդգրկել նրա մեծությունը, նա պոեզիայի հսկաներից է, նորագույն հայ գրականության Արարատը:
Ա. ԴԻՄՇԻՑ
***
Իսահակյանը պատկանում է այն բանաստեղծների դասին, որոնք հազվադեպ են ծնվում: Համոզված եմ, որ նա կապրի դարեր ու դարեր:
Ի. ԷՐԵՆԲՈՒՐԳ
***
… Համաշխարհային պոեզիան անիմաստ կլիներ առանց Ավետիք Իսահակյանի:
Ա. ԴԵՅՉԻ
***
Իսահակյանի ֆիզիկական մահով Հայաստանը կորցրեց հայրենիքի հորը, համաշխարհային պոեզիան` շողշողուն բանաստեղծին:
ԳԱՄՍԱԽՈՒՐԴԻԱ ***
Քո երգերն իրենց ինքնուրույն ու պատկերավոր գեղեցկությամբ անզուգական տեղ են բռնում:
Վ. ՏԵՐՅԱՆ
***
Ավետիք Իսահակյանը խորացրեց և ծավալեց ժողովրդական երգի կուլտուրան` թե իբրև արտաքին ձև, և թե իբրև, մանավանդ, բովանդակություն:
Դ. ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ
***
Իսահակյանը մեծ է և սիրելի նրանով, որ ոչ միայն կարեկցաբար լացել է և մարգարեաբար անիծել, այլև հնչեցրել է եղբայրության և ազատության զանգը, տառապյալ մարդկությանը կոչ է արել դուրս գալ բռնակալների դեմ:
Ե. ՉԱՐԵՆՑ
***
Իսահակյանն առաջնակարգ բանաստեղծ է, թերևս հիմա չկա այդպիսի առաջնակարգ ու պայծառ տաղանդ ամբողջ Եվրոպայում:
ԱԼ. ԲԼՈԿ
***
Իսահակյանի պոեզիան մինչև հիմա անհայտ էր ինձ համար և մեծ հայտնություն եղավ ինձ համար: Նա մեկն է այժմ աշխարհում կենդանի մեծագույն բանաստեղծներից, և ինձ վրա մեծ տպավորություն գործեցին նրա տաղանդի խորությունն ու ուժը:
Ս. ԲԱՐՈՒԱ
***
Ես շատ ուրախ եմ և հպարտ, որ պատիվ ունեմ թարգմանելու Ավետիք Իսահակյանի երկերը չինարեն: Մենք շատ սիրեցինք նրա` մեզ հարազատ պոեզիան և այն մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում չին ընթերցողների համար:
ԳԵ- ԲԱՈ- ՑՅՈՒԱՆ
***
Ավետիք Իսահակյանը մեծ գրող է միջազգային առումով և գերազանցորեն մարդկային, իսկ իր գործը` «Աբու Լալա Մահարին» անժխտելիորեն անզուգական գլուխգործոց: Առաջին իսկ օրերից համակվեցի նրա զգացումների խորությամբ: Անվերապահորեն ու լիակատար հիացած եմ Ավ. Իսահակյանի գործով, իսկ նրա անձը ինձ համար շողշողուն մտքի, ոգու և պայծառ լույսի ու ջերմության փարոս է: Կյանքիս ամենաերջանիկ պահը պիտի համարեի, եթե հնարավորություն ընծայվեր ինձ այցելելու մեծ գրողին:
Խ. ԷԼ ԱՍԱԴԻ
***
Բանաստեղծը ընդհանրապես միշտ գերում է, սակայն Իսահակյանի մտքերի նրբությունն ու խորությունը ցնցում է մարդու:
Խ. ԴՈ ՍՈՍԱ
***
Վիթխարի է Իսահակյանը, դժվար է ընդգրկել նրա մեծությունը, նա պոեզիայի հսկաներից է, նորագույն հայ գրականության Արարատը:
Ա. ԴԻՄՇԻՑ
***
Իսահակյանը պատկանում է այն բանաստեղծների դասին, որոնք հազվադեպ են ծնվում: Համոզված եմ, որ նա կապրի դարեր ու դարեր:
Ի. ԷՐԵՆԲՈՒՐԳ
***
… Համաշխարհային պոեզիան անիմաստ կլիներ առանց Ավետիք Իսահակյանի:
Ա. ԴԵՅՉԻ
***
Իսահակյանի ֆիզիկական մահով Հայաստանը կորցրեց հայրենիքի հորը, համաշխարհային պոեզիան` շողշողուն բանաստեղծին:
ԳԱՄՍԱԽՈՒՐԴԻԱ Քո երգերն իրենց ինքնուրույն ու պատկերավոր գեղեցկությամբ անզուգական տեղ են բռնում:
Վ. ՏԵՐՅԱՆ
***
Ավետիք Իսահակյանը խորացրեց և ծավալեց ժողովրդական երգի կուլտուրան` թե իբրև արտաքին ձև, և թե իբրև, մանավանդ, բովանդակություն:
Դ. ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ
***
Իսահակյանը մեծ է և սիրելի նրանով, որ ոչ միայն կարեկցաբար լացել է և մարգարեաբար անիծել, այլև հնչեցրել է եղբայրության և ազատության զանգը, տառապյալ մարդկությանը կոչ է արել դուրս գալ բռնակալների դեմ:
Ե. ՉԱՐԵՆՑ
***
Իսահակյանն առաջնակարգ բանաստեղծ է, թերևս հիմա չկա այդպիսի առաջնակարգ ու պայծառ տաղանդ ամբողջ Եվրոպայում:
ԱԼ. ԲԼՈԿ
***
Իսահակյանի պոեզիան մինչև հիմա անհայտ էր ինձ համար և մեծ հայտնություն եղավ ինձ համար: Նա մեկն է այժմ աշխարհում կենդանի մեծագույն բանաստեղծներից, և ինձ վրա մեծ տպավորություն գործեցին նրա տաղանդի խորությունն ու ուժը:
Ս. ԲԱՐՈՒԱ
***
Ես շատ ուրախ եմ և հպարտ, որ պատիվ ունեմ թարգմանելու Ավետիք Իսահակյանի երկերը չինարեն: Մենք շատ սիրեցինք նրա` մեզ հարազատ պոեզիան և այն մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում չին ընթերցողների համար:
ԳԵ- ԲԱՈ- ՑՅՈՒԱՆ
***
Ավետիք Իսահակյանը մեծ գրող է միջազգային առումով և գերազանցորեն մարդկային, իսկ իր գործը` «Աբու Լալա Մահարին» անժխտելիորեն անզուգական գլուխգործոց: Առաջին իսկ օրերից համակվեցի նրա զգացումների խորությամբ: Անվերապահորեն ու լիակատար հիացած եմ Ավ. Իսահակյանի գործով, իսկ նրա անձը ինձ համար շողշողուն մտքի, ոգու և պայծառ լույսի ու ջերմության փարոս է: Կյանքիս ամենաերջանիկ պահը պիտի համարեի, եթե հնարավորություն ընծայվեր ինձ այցելելու մեծ գրողին:
Խ. ԷԼ ԱՍԱԴԻ
***
Բանաստեղծը ընդհանրապես միշտ գերում է, սակայն Իսահակյանի մտքերի նրբությունն ու խորությունը ցնցում է մարդու:
Խ. ԴՈ ՍՈՍԱ
***
Վիթխարի է Իսահակյանը, դժվար է ընդգրկել նրա մեծությունը, նա պոեզիայի հսկաներից է, նորագույն հայ գրականության Արարատը:
Ա. ԴԻՄՇԻՑ
***
Իսահակյանը պատկանում է այն բանաստեղծների դասին, որոնք հազվադեպ են ծնվում: Համոզված եմ, որ նա կապրի դարեր ու դարեր:
Ի. ԷՐԵՆԲՈՒՐԳ
***
… Համաշխարհային պոեզիան անիմաստ կլիներ առանց Ավետիք Իսահակյանի:
Ա. ԴԵՅՉԻ
***
Իսահակյանի ֆիզիկական մահով Հայաստանը կորցրեց հայրենիքի հորը, համաշխարհային պոեզիան` շողշողուն բանաստեղծին:
ԳԱՄՍԱԽՈՒՐԴԻԱ

Ավետիք Իսահակյան

Ավետիք Իսահակյան

Կենսագրություն

Ստեղծագործություններ`

Լիլիթ

Համբերանքի չիբուխը

Աբու- Լալա Մահարի

Հայրենի հողը

Հավերժական սերը

Ասպետի սերը

Մեր պատմիչները և մեր գուսանները
Իսահակյանի խոհերից
Գնահատանքի խոսքեր

Մեր պատմիչները և մեր գուսանները

Մեր պատմիչները և մեր գուսանները

Մեր հոյակամ հին վանքերի մութ խուցերում, մենության մեջ,

Պատմիչները մեր վշտահար, մեղմ կանթեղի լույսով անշեջ,

Մի նշխարով, մի կում ջրով և ճգնությամբ գիշերն անքուն,

Պատմությունը մեր գրեցին մագաղաթի վրա դժգույն _

Եղեռներնը, նախճիրները հորդաների արյունըռուշտ:

Փլուզումը հայրենիքի և ոսոխի սուրը անկուշտ:

Եվ ողբացին լայնահառաչ դժխեմ բախտը Հայաստանի

Եվ հուսացին արդարություն մի խուլ աստծու դատաստանի:

***

Մեր գեղջուկի պարզ խրճիթում, սուրբ օջախի շուրջը նստած՝

Գուսանները մեր խանդավառ, առջևները գինի ու հաց,

Վիպերգեցին հաղթանակը դյուցազների մեր մեծազոր

Եվ ծաղրեցին պարտությունը ոսոխների մեր բյուրավոր:

Եվ հյուսեցին պատմությունը հավերժացող ժողովրդի,

Վառ հավատով փառքերը մեր ավանդեցին որդոց որդի.

Տեսան շքեղ մեր ապագան, անընկճելի ազատ ոգին,

Հայրենիքի սիրո համար միշտ բարձրացած Թոր -Կեծակին:

ԱՍՊԵՏԻ ՍԵՐԸ

ԱՍՊԵՏԻ ՍԵՐԸ

Հին ժամանակ իր ամրոցում ոսկեղեն

Կըբնակվեր հուր ու հրաշք մի աղջիկ.

Ու կսպասեր, որ հեռավոր տեղերեն

Իր երազի ասպետը գար գեղեցիկ:

Եվ ձին հեծած, բանակներով հաղթազեն,

Եկավ մի օր կանաչ-կտրիճ մի իշխան...

Սանձը ձգեց, ու քար կտրեց հիացքեն,

Երբ որ տեսավ պատշգամբում աղջկան:

-Հրաշք - աղջի՛կ, թագավորիս զորքերով

Կես աշխարհը դրոշակիս տակն առա.

Քեզ սիրեցի, սիրտդ տուր ինձ, քո սիրով

Մյուս կեսն էլ տիրեմ, բերեմ քեզ ընծա:

-Այդ ի՜նչ սեր է,- ասաց աղջիկն ասպետին,-

Քաջ ես, գիտե՛մ, գիտե՛մ, չկա քեզ նման.

Դու կարող ես տիրել արար-աշխարհին,

Բայց այդ երբե՛ք հզոր սիրու չէ՛ նշան:

-Ինչպե՜ս հայտնեմ սրտիս հուրը, նազելի՛ս.

Կուզե՞ս պատռեմ կուրծքս հիմա այս սըրով,

Ոտներիդ տակ նետեմ սիրտս սիրով լի,

Մեռնիմ ուրախ ու բախտավոր` քո սիրով:

-Այդ չէ՛ սերը, ասաց աղջիկն ասպետին,

Գիտե՛մ, քաջ ես, բայց շա՜տ վախկոտ, թույլեր կան,

Որ հուսահատ` քաջի նման կըմեռնին,

Բայց այդ երբեք անշեջ սիրու չէ՛ նշան:

Ու կտրիճը մնաց մոլոր ու շվար,

Աչքերն հանգած` լույս երեսին աղջկա.

-Ի՜նչ որ կուզես, ասա՛, անեմ քեզ համար,

Արևի տակ իմ սիրուս պես սեր չկա:

-Թե կսիրես, թո՛ղ ինձ հիմա ու գնա՛,

Ու ականջ դի՛ր, մի օր դուռդ կըբախեմ:

Այսպես ասաց, ու իր ծոցեն մարմարյա

Նետեց նրան մի հատիկ վարդ հրեղեն:

Ասպետն առավ վարդը, քնքո՛ւշ համբուրեց,

Վերջին անգամ նայեց, նայեց սիրածին:

Սիրու վարդը պահեց այրվող ծոցի մեջ.

Ու խթանեց, ու սլացավ նժույգ-ձին:

Եվ նստել է ամրոցի մեջ մեն-մենի

Այն իշխանը երազներում երջանիկ,

Վարդը ծոցում, ու ականջը մի ձենի...

Եվ թև առած, թռան օրեր ու տարիք:

Աչքերը գոց` պատած ոսկի մշուշով,

Ուր կըժպտար սեր-աղջիկը աննման,

Քաջ ասպետը բոց կարոտով, լի հույսով

Սիրտը ձենի` լուռ սպասեց աղջկան...

Եվ թև առան, թռան օրեր ու տարիք,

Վառ կտրիճը դառավ դողդոջ մի ծերուկ,-

Ու երբ մահը դուռը բախեց զարհուրիկ,

Հանեց ծոցեն վարդը խամրած ու դալուկ:

Սիրու վարդը աչքին դրեց փափագով,

Ու համբուրեց, ու համբուրեց, ու... մեռավ`

Հոգին լցված բլբուլների երգերով.-

Եվ զրույցս էլ ա՛յսպես տխուր վերջացավ...

ՀԱՎԵՐԺԱԿԱՆ ՍԵՐԸ

ՀԱՎԵՐԺԱԿԱՆ ՍԵՐԸ

I

Լուսակերտ է ապարանքը Թադմորի,

Անապատում, որպես երազ ոսկեհյուս.

Յոթն հարյուր սյունի վրա մարմարի

Սլանում է աշտարակը երկնասույզ:

Շուրջը նազուկ արմավենու պուրակներ,

Ուր երգում են հրաշք-հավքեր կարոտով,

Շատրվաններն հուրհրում են կրակներ,

Ծաղիկները պճնազարդում արծաթով:

Գահի վրա երիտասարդ Էլ-Սաման

Մեղմ գրկել է հրաշագեղ բամբիշին.

Կրծքի վըրա հյուսքը նրա - ծփծփան,

Հանց նունուֆար լույս-աղբյուրի երեսին:

Փերուզ ծովը, որ փարում է մշտաթոր

Սեպ ժայռերը Լիբանանի փեշերի`

Չունի այնպե՛ս, այնպե՛ս փրփուր ձյունաթույր

Ինչպես կուրծքը լուսապայծառ բամբիշի:

Արքայական գահի շուրջը զվարթուն

Մանկլավիկներ և նաժիշտներ ոսկեհեր

Նվագում են, կաքավում են ու երգում

Գիշերները, առավոտուց մինչ գիշեր:

II

Երբ հանգչում են ապարանքի ջահերը,

Եվ արծաթյա կարապի պես լուսնկան

Փայփայում է ավազանի ջրերը,

Շշնջում է սյուգի նման Էլ-Սաման:

Շշնջում է լուսաթաթախ բամբիշի

Ականջն ի վար այնպես քնքուշ, հեզասահ,

Ինչպես լուսնի շողակաթը թավիշի

Այն հոյակապ սյուներն ի վար մարմարյա:

-Բարձր են երկրի ձեղունները, նազելի՛ս,

Բայց իմ սերը բարձրաբարձր է նրանցից.

Խոր են երկրի հիմունքները, նազելի՛ս,

Բայց իմ սերը խորախոր է նրանցից:

Արուսեկը, որ ներկում է ծիրանի

Շրթունքները գառնուկների Տյուրոսի,

Այնքա՛ն կարմիր, այնքա՛ն կարմիր բոց չունի,

Ինչքան որ քո համբույրները սնդուսի:

Կխորտակվի ապարանքըս գեղանի,

Եվ կծածկվի ապարանքի շնչի տակ,

Կբարձրանա անհուն ծովը Սիդոնի

Եվ կգերե անապատը ծագե ծագ,-

Ժամանակը իր վախճանին կհասնի

Եվ արևը մի բուռ մոխիր կդառնա,

Բայց իմ սերը վախճան չունի, հուն չունի,

Նա հավերժ է, նա անշեջ է, նա անմահ...

Չէացնող համբույրներում դյութական,

Հանց հինավուրց հեքիաթական գինու մեջ,

Թալկանում է և հալչում է Էլ-Սաման...

Ժամանակը դառնում` վայրկյան ու հավերժ...

Ապարանքի եբենոսյան դռներից

Երազանուշ մուշկ ու կնդրուկ է բուրում.

Մանկլավիկներ ու նաժիշտներ ցնծալից

Նվագում են, ու երգում են, ու պարում...

III

Լռությունը մահվան թևով ծվարած`

Առկայծում է կանթեղն աղոտ, մենավոր,

Եվ մեռնում է հեզ բամբիշը դալկացած

Էլ-Սամանի կրծքի վրա սգավոր:

Նա մեռնում է ինչպես ցողը բողբոջում,

Մանկիկն ինչպես սուրբ գրկի մեջ մայրական.

Եվ հըծծում է, աղոթքի պես շշնջում

Հեգ բամբիշի ականջն ի վար Էլ-Սաման:

-Կըխորտակեմ կամարները երկնային,

Ես չեմ թողնի, ես չեմ թողնի` դու մեռնիս.

Ե՛վ կվանեմ, և՛ կհաղթեմ չար մահին,

Ես չեմ թողնի, ես չեմ թողնի` դու մեռնիս:

Եվ գրկել է դժգունացող բամբիշին,

Մահվան հանդեպ սուր ու վահան է շարժում.

Եվ բամբիշի սառած-մեռած շրթներին

Իր հրեղեն սերն ու շունչը ներարկում:

IV

Լուսիններ են եկել-անցել, ու կրկին

Մեռած բամբշին ամուր գրկած Էլ-Սաման

Շշնջում է ականջն ի վար մեղմագին,

Ինչպես դեղին սյուներն ի վար լուսնկան:

Եվ լքել են ապարանքը սարսափից

Մանկլավիկներն ու նաժիշտներ ոսկեհեր.

Արմավներն են լուռ սոսավում թախծալից,

Եվ մարել են վառ ծաղիկներն ու ջահեր:

Շատրվաններն հեծկլտում են ու լալիս,

Եվ սյունից սյուն սարդը ոստայն է հյուսում.

Անապատի հողն է միայն այց գալիս

Եվ գահի շուրջ կաղկանձում ու փսփսում:

Օձն է սրբում սառն ու փայլուն կողերով

Էլ-Սամանի ոսկորների լուռ փոշին,

Բայց Էլ-Սաման կմախքային ձեռներով

Պիրկ գրկել է նորից հյուծված բամբիշին:

Եվ քայքայուն ականջն ի վար լռելյայն

Մեռած, սառած շրթունքներով Էլ-Սաման

Շշնջում է հավերժաբար ու անձայն,

Ինչպես խարխուլ սյուներն ի վար լուսնկան:

Պուրակները չորացել են, չքացել,

Եվ շիջել է լույս երազը սյուների.

Անապատը դեղին քղանցքն է փռել

Եվ ծածկել է ապարանքը Թադմորի...

Եվ ավազուտ շիրմի վրա մենավոր

Աշտարակն է մնում կանգուն ու վկա,

Որ իմանան վառ աստղերը հեռավոր

Էլ-Սամանի սերը հզո՛ր ու անմա՛հ:

Որ աշխարհին պատմեն սերը հաղթապանծ.

Էլ-Սամանի սերը` անա՛նց, հավերժո՛ղ,

Քարավաններն ու ճամփորդներն երկյուղած

Հեռուներից հեռուն եկող-գնացող...